Mặt tối của The International - Sự phân hóa giàu nghèo trong Dota 2

The International, giải vô địch thế giới thường niên của Dota 2 là giải đấu eSports có mức tiền thưởng cao nhất thế giới. Không như Overwatch League hay Chung kết thế giới LMHT, The International không dựa vào bất kỳ một nguồn tài trợ hoặc tiền bản quyền nào. Thay vào đó, prize pool khổng lồ này được gây quỹ hoàn toàn bởi người hâm mộ khắp nơi trên thế giới. Chính điều này đã tạo ra một sự dân chủ về chơi game chuyên nghiệp, mặc dù phạm vi của nó tương đối rộng lớn. Đối với các fan hâm mộ của Dota 2, đó là ngày hội eSports được ngóng chờ nhất trong năm. Ở đó, những đội tuyển hàng đầu, những game thủ giỏi nhất sẽ chiến đấu vì chiếc khiên thánh và 10 triệu trump tiền thưởng.

Nói đi cũng phải nói lại, mặc dù được tổ chức với quy mô đồ sộ như vậy, nhưng The International cũng không phải là hoàn hảo, thậm chí có một số điểm tiêu cực. Đầu tiên, sự khắc nghiệt và áp lực của The International khiến nhiều game thủ phải chia tay đội của mình ngay sau khi kết thúc giải. Cá biệt, có những đội game disband ngay sau khi giải vừa kết thúc do không giành được thành công như mong đợi. Bên cạnh đó, đây được xem là nguồn thu nhập chính của các game thủ Dota 2 chuyên nghiệp. Chính điều này đang tạo ra mặt tối của The International.

eSports

Trong thời buổi này, cái đầu tiên người ta nghĩ đến không phải là đam mê, mà là cơm áo gạo tiền. Hệ sinh thái eSports rất phức tạp và lợi ích kinh doanh của những người tham gia (bao gồm game thủ, team, nhà tổ chức giải đấu, nhà phát triển…) không nhất thiết phải đồng nhất với nhau. Các giải đấu kiếm tiền theo một cách, các team hay các player lại có cách khác. Lý tưởng nhất là lợi ích các bên chẳng liên quan gì đến nhau, tuy nhiên, trong thực tế lại hoàn toàn ngược lại. Việc nhượng quyền thương mại (như LMHT và Overwatch đang làm) là một chiến lược nhằm liên kết lợi ích các bên liên quan như vậy, và tất nhiên sẽ khó tránh có điểm tích cực và tiêu cực. Thế nhưng, Valve lại làm điều hoàn toàn khác với Dota 2.

Valve buông lỏng quản lý nhất có thể cho môi trường chuyên nghiệp của Dota 2, và chỉ áp đặt vài luật cơ bản nhất. CEO của Valve, ngài Gà Béo, trong một bài phát biểu tại Trường Đại học Texas đã khẳng định rằng: “Valve chỉ tạo ra các sản phẩm (Dota 2 là một ví dụ) và cung cấp cho người dùng, còn thị trường sẽ quyết định giá trị của sản phẩm và các hoạt động đó”. Như vậy Valve không tạo ra sản phẩm mà chỉ tạo ra thị trường, sau đó là ngồi mát ăn bát vàng. Theo logic của GabeN, thị trường tự do sẽ mang lại lợi ích của các bên hòa vào nhau, nhưng thực tế thì không phải như vậy.

Hãy tưởng thượng The International như một cái hố đen. Nó làm biến đổi không gian xung quanh nó, buộc tất cả những gì xuất hiện xung quanh đi vào quỹ đạo của nó. Làm một so sánh dễ dàng, các giải đấu mà bên thứ 3 tổ chức trở nên tí hon khi so sánh với các giải Valve, chứ đừng nói đến TI. Từ 2011 đến 2016, phần trăm tiền thưởng TI chiếm trên tổng giải thưởng cả năm của Dota 2 giảm từ 96% xuống còn 55%, nhưng đến năm 2017, con số đó lại tăng lên 65%. Điều đó làm cho các giải đấu của bên thứ 3 không mấy được xem trọng, kể cả đối với các player, các team và cả người hâm mộ.

"Đó là một hệ sinh thái đầy thách thức mà chúng tôi đang đứng ra đấu tranh. Chúng tôi ở đây có nghĩa là tất cả mọi người, trừ Valve. Bạn không thể nào cạnh tranh với một giải đấu có tổng giải thưởng 20 triệu đô la được." – Một quan chức cấp cao của một nhà tổ chức giải đấu độc lập (bên thứ 3) cho biết.

Các nhà tổ chức giải đấu của bên thứ 3 như ESL và Beyond Summit cũng không còn được quyền quyên góp từ người hâm mộ như trước nữa. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc này, nhưng trên hết là nếu Valve cho phép các bên thứ 3 gây quỹ từ cộng đồng thì sẽ làm giảm số tiền quyên góp cho The International. Mà hàng năm, Valve kiếm đến 75% số tiền quyên góp này và là nguồn thu chủ yếu của họ.

Điều này còn quan trọng hơn cả các giải thưởng. Trong khi Valve đồng tài trợ tiền thưởng cho các giải LAN DPC thì các nhà tổ chức bên thứ 3 không thể huy động vốn từ cộng đồng để bù đắp các chi phí phát sinh như khi Valve tổ chức TI. Có nghĩa là không có ngân sách cho các tiện ích như phục vụ đồ ăn đêm như những người chơi thường mong đợi.”

Nhiều fan hâm mộ của Dota 2 khi nhìn vào mức tăng trưởng như vũ bão của tiền thưởng The International hàng năm mà cho rằng Dota 2 đang phát triển. Thực chất, đó chỉ là số lượng player nhiều hơn mà thôi. Điều này chứng tỏ mức doanh thu đang dần dần có dấu hiệu sụt giảm qua các năm. Hãy tưởng tượng nó như một chiếc bánh vậy. Chiếc bánh ấy không to ra, chẳng qua là Valve đang cắn một miếng to mà thôi. Hệ quả là các giải đấu của bên thứ 3 bị bắt buộc phải cạnh tranh “công bằng” với một trong những công ty eSports lãi nhất thế giới. Nó tạo thành một vòng luẩn quẩn khi những người chơi chuyên nghiệp phụ thuộc càng nhiều vào The International, vô hình chung hạ thấp giá trị của các giải đấu bên thứ 3 tổ chức.

Ở các game eSports nhượng quyền thương mại khác như Overwatch hay LMHT, công ty sở hữu phải huy động hàng triệu đô la cho một điểm được nhượng quyền và phải tuân thủ hàng tá thứ luật lệ, nhân sự và bồi thường tối thiểu. Đối với Dota 2, việc thành lập một tổ chức dễ như ăn bánh và họ muốn trả cho các player sao cũng được. Mặc dù các thủ tục pháp lý vô cùng dễ dàng, nhưng hiếm có nhà đầu tư nào nhảy vào “mảnh đất màu mỡ” này. Trong đó, The International chính là một phần nguồn cơn của vấn đề. Lý do là vì mức giải thưởng của nó quá lớn, hơn tất cả các giải đấu lớn nhỏ trong năm cộng lại. Do vậy, các player và team được khuyến khích try hard để cố đi sâu nhất có thể.

Giải thưởng của giải đấu này (The International) chiếm khoảng một nửa số tiền thưởng của một mùa giải Dota 2. Có nghĩa là một vé đến Seattle có giá trị còn hơn là việc đâm đầu đi try hard cả mùa giải ở các giải đấu nhỏ. Kết quả là, người chơi thường xuyên phá vỡ hợp đồng hoặc thỏa thuận miệng với những team mà họ cho rằng có cơ hội đi sâu trong giải. Bởi tiền thưởng của nó cũng tương đương 3-6 tháng lương rồi.” – Cựu HLV của Fnatic, Vega Squadron cho biết.

Chính điều này gây ra sự bất ổn về nhân sự, gây ảnh hưởng tiêu cực cho các team. Bên cạnh những rắc rối hành chính và chi phí của việc ký các hợp đồng mới, trả lương cho người chơi mới hoặc ký các hợp đồng tài trợ, bầu không khí ở các đội cũng bị ảnh hưởng và ảnh hưởng đến kế hoạch dài hạn của đội. Và mặc dù Valve đã áp đặt một số luật để hạn chế tình trạng nhảy team, swap player… thì những mối đe dọa vẫn còn đó. Theo Kipspul, sự bất ổn trong đội hình dẫn đến việc chèo kéo các hợp đồng tài trợ trở nên khó khăn hơn nhiều. Hệ lụy là tiền lương sẽ thấp hơn tiền thưởng, và các game thủ thì vẫn ưu tiên mục tiêu kiếm tiền hơn là sự ổn định và lâu dài. Thế nhưng, không thể hoàn toàn đổ lỗi cho các game thủ được.

eSports

Trên thực tế, khi xem qua bảng xếp hạng eSports-earning, có đến 49/50 game thủ eSports kiếm tiền nhiều nhất lịch sử là đến từ Dota 2. Hầu như toàn bộ số tiền thưởng đó đều đến từ The International. Tuy nhiên, đó chỉ là bề nổi của tảng băng chìm. Nếu nhìn vào top 500 game thủ, tiền thưởng trung bình là 288.196 đô la, tức là khoảng 41.167 đô la mỗi năm. Lấy đơn cử một ví dụ đơn giản, Julius “Julz” Deleon đã kiếm được 39.041 đô la trong suốt sự nghiệp 6 năm của mình, tức là trung bình 6.506 đô la mỗi năm. Xét ở một góc độ nào đó, anh ta giàu hơn 99,95% người chơi trên thế giới, nhưng mức thu nhập ấy thuộc dạng nghèo thậm chí là xét theo tiêu chuẩn của một số nước đang phát triển.

Thật bất ngờ khi 1/5 trong tổng số 144 triệu đô la tiền thưởng kể từ lúc Dota 2 ra mắt thuộc về khoảng 10 game thủ, không khác gì một dạng phân biệt giàu nghèo. Ấy là nếu tính toán chi ly cả tiền lương và tiền thưởng, sự chênh lệch giữa các game thủ top đầu với nhóm phía sau còn lớn hơn nữa. Ví dụ đối với Team Liquid, tiền lương của mỗi người chơi dao động từ 100 – 200 nghìn đô mỗi năm, nhưng đó là do họ là một đội tuyển mạnh với chức vô địch TI7. Các đội có mức thu nhập tương tự như vậy đa số là những đội mạnh, vì chẳng ai muốn đầu tư cho đội thua cuộc cả.

Đấy là bức tranh về giới thượng lưu trong Dota 2 mà thôi. Cựu game thủ chuyên nghiệp SmasH, người từng bị cấm thi đấu suốt đời vì bán độ, cho biết mức lương của anh ta chỉ vào khoảng 90 đô mỗi tháng. Các thành viên team Rave trước đây cũng từng cho biết mình phải ăn trứng sống qua ngày để tiết kiệm tiền lúc bootcamp tại Hàn Quốc.

Làm sao mà sự nghèo đói có thể tồn tại ở một giải đấu hàng chục triệu đô? Chính là vì thị trường không được điều hành và kiểm soát chặt chẽ khi tài sản cứ được rót vào túi một nhóm nhỏ người chơi nhờ sự thuận lợi về cấu trúc của họ. Dota 2 sẽ vẫn là một tựa game eSports tồn tại trên Steam, sẽ vẫn có những buổi stream trên Twitch hay Youtube. Câu hỏi đặt ra là nếu Dota 2 còn tiếp tục tồn tại trong vòng 5 năm tới, nó sẽ phục vụ cho ai? Vai trò của The International trong tương lai sẽ diễn ra như thế nào? Trong quỹ đạo vận hành như hiện nay, những người thắng cuộc chỉ là các top team và… Valve.

Valve cũng có thể chọn cách phân phối lại tiền thưởng The International để hỗ trợ cho các team bị loại sớm, hoặc thậm chí là từ vòng Qualifier. Ngoài ra, họ cũng có thể cân đối mức tiền thưởng cho các giải DPC, hoặc các giải nhỏ như American Dota Challenger League… Một miếng khi đói bằng một gói khi no. Đừng để sự phân hóa giàu nghèo càng trở nên sâu sắc ở một trong những tựa game eSports được quan tâm nhất thế giới.