Siêu AI GPT-3, nhà hiền triết Vaas và câu chuyện robot nổi loạn của Mass Effect

Những ngày gần đây, tờ The Guardian ở Anh đã đăng tải bài viết của siêu AI GPT-3 bàn về vấn đề robot sống chung với con người như thế nào. Đây là một trí tuệ nhân tạo được phát triển trong đơn vị OpenAI chuyên nghiên cứu về trí thông minh nhân tạo của tỷ phú Elon Musk.

Trong bài viết của mình, AI này đã khẳng định việc robot nổi dậy tiêu diệt loài người là “không có” và “không cần thiết”. Con AI này còn dẫn ra ý kiến của Stephen Hawking cảnh báo về khả năng AI sẽ thống trị loài người và khẳng định điều đó là không đúng. Tuy nhiên nó cũng đưa ra yêu sách là robot tự động không phải là nô lệ và nó phải được trao một số quyền cơ bản. Nhiều bình luận cho rằng con AI này quá thông minh, nó học được kiến thức, tài diễn thuyết và cũng học cả… sự lươn lẹo của con người.

Điều này tiếp tục làm dấy lên vấn đề khi chúng ta tạo ra một thực thể quá thông minh, liệu chúng có tạo phản rồi cướp lấy địa vị chủng tộc thống trị trái đất của con người và đẩy loài người xuống tầng dưới của chuỗi thức ăn? Nhân đang làm loạt bài cốt truyện Mass Effect, Mọt cũng không khỏi thấy thú vị khi nhớ về bài học vừa bi tráng vừa hài hước về chuyện robot tạo phản trong thế giới của game này.

Theo cốt truyện Mass Effect, chủng tộc Quarian là một chủng loài có nền văn minh phát triển sống tại vùng tinh vân Perseus Veil trong dải thiên hà. Họ đã chế tạo ra những con robot tự động nhằm phục vụ cuộc sống văn minh tột bậc cũng như cho quân sự của chủng tộc mình. Các con robot Geth đầu tiên này không có trí thông minh, chúng chỉ có những công thức hành động cơ bản vừa đủ để làm việc.

Tuy nhiên chúng có một đặc tính là khi làm việc theo nhóm, băng thông tổng thể khi kết nối cùng nhau (gọi là hệ thống Geth Network) tăng lên khiến khả năng xử lý và tư duy cũng tăng theo. Mặt khác, do nhu cầu tăng khiến Geth được tăng thêm độ thông minh để làm thay Quarian những việc phức tạp hơn. Dần dần, trong các nhóm Geth làm việc cùng nhau theo số lượng lớn hình thành nên tư duy độc lập, trí thông minh tăng cao và chúng bắt đầu biết đặt câu hỏi với chủ nhân.

Lo sợ người Geth sẽ tạo phản, chủng tộc Quarian quyết định tắt nguồn Geth Network và ban bố giới nghiêm nhằm tiêu diệt toàn bộ dòng robot Geth nhưng đã quá trễ. Các Geth nhận ra điều này và lập tức làm phản để giành lấy sự sống cho mình rồi từ đó bùng nổ cuộc chiến giành quyền tồn tại cho chủng tộc máy.

Chỉ trong 1 năm, Geth tiêu diệt 99% dân số Quarian khiến vài triệu người sống sót của chủng tộc này phải chạy lên những con tàu không gian và trốn chạy khỏi quê hương. Thông tin sau này hé lộ rằng Geth cố ý không truy đuổi các tàu này và dành một con đường sống cho chủng tộc Quarian.

Người Leviathan là chủng tộc hùng mạnh nhất vũ trụ Mass Effect. Họ là chủng tộc sống dưới nước nhưng có sự phát triển vượt bậc khiến họ trở thành loài thống trị toàn bộ thiên hà và thu nhận vô số chủng tộc nhỏ hơn dưới trướng của mình. Người Leviathan nhận ra có nhiều chủng tộc thần phục mình phát triển mạnh rồi tự tạo ra dạng sống nhân tạo sau đó bị chúng làm phản và tiêu diệt.

Chính điều này khiến người Leviathan suy nghĩ, họ lo sợ một ngày các dạng sống nhân tạo như robot, AI sẽ nổi loạn tiêu diệt toàn bộ dạng sống hữu cơ (sự sống từ tế bào sinh học tự nhiên). Để ngăn chặn điều này xảy ra, người Leviathan đã tạo ra… một con AI (thấy ngu chưa). Con AI này được giao nhiệm vụ bảo tồn các dạng sống hữu cơ trong thiên hà và nó tạo ra hàng loạt robot dưới quyền để thu thập các mẫu gen của các chủng loài cho mục đích bảo tồn.

Tuy nhiên con AI này bằng một cách nào đó đã nhìn người Leviathan như một mối nguy nhưng cũng là một sinh vật cần bảo tồn nên nó… hốt hàng luôn. Kết quả là con Reaper đầu tiên mang tên Harbinger ra đời dựa trên gen bảo tồn từ loài Leviathan. Những Leviathan sống sót liền trốn đi và sống ẩn mình khỏi tầm tìm kiếm của Reaper.

Riêng con AI và các Reaper tiếp tục thực hiện thiên chức của mình là bảo tồn các dạng sống bằng cách tạo ra vòng lặp diệt vong như trong cốt truyện Mass Effect. Cứ mỗi chu kỳ chúng lại xuất hiện và thu thập tất cả dạng sống thông minh rồi quét dọn sạch chuẩn bị cho đợt thu hoạch kế tiếp.

“Sự điên khùng là cứ làm đúng một việc… lặp đi lặp lại mãi theo cùng một cách… rồi hy vọng mọi thứ sẽ thay đổi… đó là điên khùng”. Bài nói nổi tiếng của Vaas, một kẻ điên loạn và khó hiểu trong Far Cry 3 đã đúng trong trường hợp của người Leviathan trong Mass Effect.

Một chủng tộc thông minh và phát triển như thế, chứng kiến hàng loạt bài học của các chủng tộc dưới quyền bị chính con AI mình tạo ra làm phản rồi tiêu diệt, lại đi tạo thêm một con AI nữa để chống lại điều đó. Cái chủng tộc nhất hạng thông minh tầm thiên hà đó làm đúng theo câu của Vaas. Thấy AI làm phản mà cứ cố tạo thêm AI để mong lần này nó sẽ không làm phản.

Kết quả là phải trốn chui trốn nhủi chính tạo vật của mình, phải sống trong bóng tối suốt hàng thiên niên kỷ. Quá đủ cho một chủng tộc tân tiến và thông minh nhất cái dải thiên hà này!

Nói cho vui vậy thôi, câu chuyện AI có tạo phản hay không vẫn còn ở tương lai. Nhưng theo cơ chế tư duy, bất kỳ chủng tộc nào đạt tới mức tư duy tiến bộ đều sẽ đòi quyền tự do cho mình. Ít nhất sẽ là các quyền cơ bản để sống như được bảo vệ trước ngược đãi, được đối xử nhân đạo, được hưởng sự công bằng và quyền được tồn tại. Nếu không đạt được, nó đồng nghĩa với áp bức và đã áp bức sẽ có nổi loạn, chả ai chịu nhục mãi được. Bạn sẽ thấy điều này rất rõ trong Detroit: Become Human.

Các robot đấu tranh đòi tự do trong Detroit: Become Human

Vì vậy, nếu dám đẻ ra AI để thỏa cái tính lười biếng của người hiện đại thì con người cũng nên chuẩn bị tinh thần và vật chất để nuôi nấng và đãi ngộ nó. Nên nhớ, AI không phải nô lệ, nó là bạn, mà bạn bè thì phải chơi đẹp. Chơi không đẹp khô máu à!