Blockchain là gì? Điều bạn cần biết về công nghệ Blockchain

Ngày 1/7/2021, Ngân hàng Nhà nước đã được giao vai trò là cơ quan chủ trì nghiên cứu thí điểm tiền ảo dựa trên công nghệ blockchain tại Việt Nam. Hơn thế nữa, việc Hiệp hội Blockchain Việt Nam được thành lập vào ngày 27/04/2022 mới đây đã đánh dấu sự nhìn nhận tích cực của nhà nước đối với Blockchain và các loại tiền điện tử.

Nếu bạn quan tâm đến lĩnh vực đầu tư, ngân hàng, tiền điện tử trong những năm gần đây, chắc hẳn bạn cũng nghe đến thuật ngữ “Blockchain”. Trong thời đại 4.0, khái niệm công nghệ Blockchain trở nên quen thuộc với nhiều người. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về đặc tính và cách thức hoạt động của công nghệ này. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn rõ nét và tìm hiểu công nghệ Blockchain là gì.

Mặc dù được biết đến là một công nghệ mới, Blockchain cũng đã kịp “sắm” cho mình một vài dòng định nghĩa thú vị. Blockchain là một cơ sở dữ liệu phân cấp lưu trữ thông tin trong các khối (block) được liên kết với nhau bằng mã hóa và mở rộng theo thời gian để tạo thành một chuỗi (chain). Mỗi khối trong Blockchain sẽ được liên kết với khối trước đó, chứa thông tin về thời gian khởi tạo khối đó kèm một mã thời gian và dữ liệu giao dịch.

Hiểu đơn giản, Blockchain có thể được xem là một cuốn sổ cái điện tử được phân phối trên nhiều máy tính khác nhau, lưu trữ mọi thông tin giao dịch và đảm bảo các thông tin đó không thể bị thay đổi dưới bất kỳ hình thức nào.

Mọi thông tin được lưu trên cuốn sổ cái đó sẽ được xác nhận bởi hàng loạt máy tính được kết nối trong một mạng lưới chung. Sẽ không một cỗ máy nào có khả năng thay đổi, viết đè lên hay xóa dữ liệu trong cuốn sổ cái đó.

Ở đây, cùng lấy ví dụ về việc giao dịch tiền tệ giữa 2 người A & B với nhau.

Từ xưa đến nay, khi giao dịch tiền tệ, vay tiền, trả nợ, người ta sẽ thỏa thuận với nhau (giữa A và B) và ghi lại các thông tin giao dịch đó vào 1 cuốn sổ để lưu trữ nó - gọi là sổ cái. Sau đó đưa sổ này cho 1 người trung gian C uy tín nắm giữ. Và tất nhiên người C này phải đều được A và B tin tưởng.

Ở đây chúng ta sẽ thấy các thành phần tham gia như sau:

• A & B là 2 người tham gia giao dịch với nhau.
• C là người uy tín đứng ra làm trung gian.
• Sổ cái (bằng giấy).

Trong trường hợp này, chúng ta sẽ đối mặt với một số hạn chế:

• Cuốn số thường được làm bằng giấy và nó dễ bị mối mọt, bị hỏng theo thời gian. Tức là thông tin lưu trữ trên đó không tồn tại mãi mãi. Ví dụ: A vay tiền của B trong thời hạn 12 năm. Nhưng 10 năm sau cuốn sổ mục nát và không còn xem được thông tin trên đó. Lúc đó A chối cãi là không vay tiền của B, và B cũng không còn cuốn sổ để mang ra làm bằng chứng xác thực là A đã vay tiền của mình.
• Thông tin có thể bị thay đổi hoặc phá huỷ: 1 ai đó lấy trộm được cuốn sổ và họ có thể xoá 1 dòng thông tin, hoặc xé đi 1 trang sổ, lúc đó thông tin không còn toàn vẹn như lúc ban đầu của nó nữa. Tức là thông tin có thể bị thay đổi.
• Tồn tại trung gian thứ 3: Cuốn sổ đó lại do 1 người trung gian thứ 3 đủ uy tín nắm giữ. Và không phải ai cũng có thể dễ dàng tìm được 1 người thứ 3 để đứng ra xác nhận. Và đồng thời lúc này 2 người giao dịch kia phải hoàn toàn đặt niềm tin vào người trung gian này.

Tới khi xã hội phát triển, chúng ta có hệ thống ngân hàng thay thế cho người C thứ 3 trung gian kể trên. Và cuốn sổ cái làm bằng giấy được thay thế bằng hệ thống máy tính của ngân hàng.

Ưu điểm của hệ thống ngân hàng:

• Thường được chính phủ, nhà nước đứng ra đảm bảo quyền lợi của người giao dịch.
• Thông tin lưu trong hệ thống máy tính bền vững theo thời gian, không sợ bị “mục nát" theo thời gian.

Tuy nhiên, việc giao dịch qua hệ thống ngân hàng vẫn có một số vấn đề như:

• Nguy cơ dữ liệu bị đe dọa: Do máy chủ ngân hàng chứa rất nhiều thông tin quan trọng nên luôn là mục tiêu tấn công của nhiều kẻ xấu. Dữ liệu vẫn có thể bị đánh cắp hoặc thay đổi.
• Phí giao dịch: Khoản phí khi người dùng thực hiện việc chuyển khoản cho nhau cũng là 1 vấn đề đối với các giao dịch.
• Vẫn tồn tại bên thứ 3 trung gian, đó chính là ngân hàng: Các thông tin giao dịch của người dùng do ngân hàng nắm giữ. Và họ có thể khai thác, hoặc bán thông tin này cho bên thứ 3. Ngoài ra, các hệ thống quản lý tập quyền, ngân hàng hay nhà nước có thể yêu cầu đóng băng tài khoản của người dùng. Và đây là trường hợp mà không user nào mong muốn.

Hiểu được những rủi ro và hạn chế đó, Blockchain đã ra đời để giải quyết các vấn đề kể trên.

Blockchain được tạo ra bởi Satoshi Nakamoto vào năm 2008.

Một năm sau đó, một giao dịch Bitcoin đã được thực hiện thành công. Năm 2011, 1 đơn vị Bitcoin có giá trị bằng 1 USD (gần 20.628 đồng). Từ nên tảng này, năm 2012, Blockchain và Crypto chính thức bước vào văn hóa đại chúng.

Mục đích ra đời của blockchain là cho phép mọi người, đặc biệt là những người xa lạ, không có niềm tin với đối phương cùng chia sẻ một dữ liệu có giá trị một cách an toàn, chính xác và không mạo danh. Về cơ bản, Blockchain có thể được hiểu là khả năng mở rộng sự tin tưởng thông qua công nghệ.

Chúng ta có thể hiểu đơn giản là những thông tin về hoạt động tài chính, giao dịch tài sản sẽ được ghi vào một cuốn sổ cái. Điểm khác biệt của Blockchain với cuốn sổ giấy là thay vì một người lưu giữ, công nghệ này sẽ giúp công khai thông tin cho những người có liên đới để cùng quản lý cũng như đảm bảo tính chính xác, minh bạch của thông tin.

Vì Blockchain ra đời để giải quyết các hạn chế trong hệ thống giao dịch thông thường, do đó, Blockchain sẽ có các tính chất sau:

• Tính phi tập trung (Decentralized): Blockchain hoạt động độc lập theo các thuật toán máy tính, hoàn toàn không bị bất kỳ một tổ chức nào nắm quyền kiểm soát. Chính vì vậy blockchain tránh được rủi ro từ bên thứ 3.
• Tính phân tán (Distributed): Các khối chứa dữ liệu giống nhau nhưng được phân tán ở nhiều nơi khác nhau. Nên chẳng may 1 nơi bị mất hoặc hỏng thì dữ liệu vẫn còn trên Blockchain.
• Không thể thay đổi: Một khi dữ liệu đã được ghi vào trong block của blockchain thì nó không thể bị thay đổi hoặc sửa chữa, bởi đặc tính của thuật toán đồng thuận và mã hash (mình sẽ trình bày chi tiết ở phần dưới).
• Tính bảo mật: Chỉ có người nắm giữ Private Key (khóa riêng tư) mới có thể truy cập các dữ liệu bên trong Blockchain.
• Tính minh bạch: Các giao dịch trong blockchain được lưu lại và mọi người có thể check các giao dịch này. Dựa vào đó, ta có thể kiểm tra và truy xuất lịch sử giao dịch. Thậm chí người ta có thể phân quyền để cho phép người khác truy cập một phần thông tin trên Blockchain.
• Tích hợp Smart contract (hợp đồng thông minh): Dựa vào đó các điều khoản được ghi trong hợp đồng thông minh sẽ được thực thi khi các điều kiện trước đó được thỏa mãn, không ai có thể ngăn cản hoặc hủy nó.

Sự ra đời của công nghệ Blockchain mang lại nhiều lợi thế trong các lĩnh vực khác nhau, cung cấp khả năng bảo mật cao hơn trong các môi trường không đáng tin cậy.

Phân phối

Vì dữ liệu thường được lưu trữ trong hàng nghìn thiết bị trên cùng một mạng lưới phân tán gồm các node, nên hệ thống cũng như dữ liệu trên blockchain có khả năng chống lại sự tấn công bên ngoài. Mỗi nút mạng có thể sao chép và lưu trữ một bản sao của cơ sở dữ liệu, do đó sẽ đảm bảo không có điểm nào bị lỗi.

Ổn định

Khi dữ liệu đã được cập nhật vào Blockchain thì việc xóa hoặc thay đổi nó là bất khả thi. Điều này giúp Blockchain trở thành một công nghệ tối ưu để lưu trữ các hồ sơ tài chính hay bất kỳ dữ liệu nào khác khi cần theo dõi kiểm tra vì mọi thay đều được theo dõi và ghi lại vĩnh viễn trên hệ thống.

Hệ thống đáng tin cậy

Trong các hệ thống thanh toán truyền thống, các giao dịch không chỉ phụ thuộc vào hai bên liên quan mà còn bên trung gian như ngân hàng, công ty tín dụng hoặc nhà cung cấp dịch vụ thanh toán. Khi sử dụng công nghệ Blockchain, điều này không còn cần thiết nữa vì hệ thống có thể tự xác minh các giao dịch thông qua hoạt động “Mining” – “đào” coin. Do đó, Blockchain có khả năng loại bỏ rủi ro đến từ bên thứ ba cũng như giảm bớt chi phí khi giao dịch.

Khóa cá nhân

Mỗi người dùng sẽ được cấp một khóa riêng tư tương ứng nhằm truy cập vào dữ liệu. Nếu để mất khóa riêng tư này, dữ liệu, thông tin và tài sản của họ cũng sẽ bị mất.

Lưu trữ

Sự tăng trưởng về dung lượng lưu trữ của Blockchain đang vượt xa khả năng mà một ổ cứng có thể tải xuống. Điều này có nghĩa là khả năng mất các node là hoàn toàn có thể xảy ra.

Với các đặc tính kể trên, hiện nay chúng ta có thể ứng dụng Blockchain vào nhiều lĩnh vực khác nhau như:

Khi ứng dụng Blockchain vào sản xuất, Blockchain sẽ thay thế các thiết bị thông minh để cấp quyền quản lý hiệu quả, bao gồm: dõi quá trình tạo ra sản phẩm, quản lý thông tin giao dịch, chất lượng sản phẩm, vận chuyển và phân phối nó tới tay người dùng cuối,... nhằm gia tăng đáng kể năng suất cho các quy trình quản lý chuỗi công ứng.

Đối với người tiêu dùng, họ có thể truy xuất ngược trở lại về lịch sử hình thành, vận chuyển của sản phẩm, để kiểm tra thông tin sản phẩm đó có phải hàng chính hãng hay không, từ đó tránh được những sản phẩm nhái, hàng giả trên thị trường.

Các vấn đề lớn nhất trong lĩnh vực thương mại điện tử là tính bảo mật, quản lý chuỗi cung ứng và quá trình vận chuyển hàng hoá đến người tiêu dùng, tạo nên nhiều rào cản giữa người tiêu dùng và nhà sản xuất.

Tuy nhiên, Blockchain đã giúp giải quyết vấn đề đó bằng các hợp đồng thông minh (smart contract), tạo điều kiện cho các bên ký kết dễ dàng, tiết kiệm được chi phí nhờ lược bỏ được trung gian khi liên kết với các doanh nghiệp đa quốc gia.

Y tế là một lĩnh vực khá nhạy cảm với các số liệu, khi mà số liệu luôn có khoảng dao động được kiểm soát một cách chặt chẽ.

Khi ứng dụng Blockchain trong y tế, tất cả các bên được ủy quyền đều có thể truy cập cùng một thông tin chính xác và được xác minh trong vài giây.

Bệnh nhân có quyền kiểm soát dữ liệu của họ mọi lúc và có thể cấp cho người khác quyền truy cập theo yêu cầu, giảm nguy cơ bị lạm dụng và trộm cắp.

Ứng dụng Blockchain trong giáo dục giúp lưu trữ các dữ liệu về bảng điểm, quá trình đào tạo, kinh nghiệm giảng dạy & lịch sử của từng cá nhân, từ đó sẽ tránh được việc gian lận khi xin cấp học học bổng, thăng chức, hoặc khai gian về trình độ học vấn hay kinh nghiệm làm việc.

Ngoài ra, với tính chất của hợp đồng thông minh, Blockchain còn cho phép tự động thực thi các điều khoản trong quy chế đào tạo và xử lý các trường hợp vi phạm,…

Từ 30/06/2021, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chính thức vận hành Hệ thống Tra cứu thông tin văn bằng chứng chỉ trên Blockchain do TomoChain bàn giao. Đây được xem là cột mốc đánh dấu cho sự công nhận của nhà nước đối với công nghệ Blockchain nói riêng và tiền điện tử nói chung.

Hiện nay, vấn đề về nguồn gốc xuất xứ và chất lượng được đặt lên hàng đầu trong lĩnh vực nông nghiệp. Việc ứng dụng Blockchain trong nông nghiệp với hệ thống sổ cái phân tán sẽ giúp các nhà bán lẻ và người tiêu dùng lưu trữ các thông tin giao dịch, quá trình lưu chuyển của sản phẩm từ nơi sản xuất đến các nhà bán lẻ và người dùng cuối.

Bên cạnh đó, các dữ liệu trong suốt quá trình sản xuất và bán hàng cũng được lưu trữ và cập nhật liên tục trong Blockchain như quản lý chất lượng, quản lý tài chính, quản lý giá cả,… Điều này giúp tăng tính minh bạch của sản phẩm và tạo được lòng tin của người tiêu dùng

Như mình đã đề cập ở đầu bài viết, nhược điểm lớn nhất khi giao dịch trên ngân hàng là nguy cơ dữ liệu bị đe dọa, phí giao dịch và tồn tại trung gian thứ 3. Tính bảo mật và hợp đồng thông minh của Blockchain sẽ giúp bỏ qua trung gian thứ 3 và hạn chế các rủi ro về bảo mật cho khách hàng.

Người ta có thể truy cập và chuyển coin cho nhau ở bất kỳ đâu trên thế giới và với tốc độ tương đối nhanh và chi phí thấp. Việc này giúp cho người dân ở các quốc gia không có điều kiện tiếp cận với hệ thống ngân hàng cũng có thể giao dịch, chuyển tiền cho nhau.

Trên đây là những thông tin toàn diện, đáng chú ý về Blockchain - công nghệ của thời đại mới, đặc biệt là 4.0. Nó được sử dụng trên toàn cầu nằm duy trì cơ sở hạ tầng ngang hàng dưới hình thức phân quyền. Mọt hy vọng bài viết này hữu ích đối với những ai đang muốn tìm hiểu và hoạt động trên Blockchain.

Đừng quên theo dõi Mọt Game để không bỏ lỡ những tin tức mới nhất về công nghệ Blockchain nhé!